فرازهایی از سخنان امام رضا(ع)
فرازهایی از:
سخنان امام رضا علیه السلام
محمّد حکیمی
بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
مجموعّۀ چهار جلدی.
مقدمه
در دورۀ کنونی که به رغم رشد فناوری های بشری، زندگی انسانی دشوارتر شده است، نشر و تبیین معیارهای معنوی و انسانی رهبران الهی، درمانگر راستین همۀ نابسامانی هاست.
بر این اساس، هر یک از چهار دفتر مجموعۀ حاضر، حاوی «چهل حدیث» از عالمِ آل محمّد، حضرت امام علی بن موسی الرضا(ع)، که توسط محقق فرهیخته استاد محمد حکیمی فراهم آمده است، می کوشد در راستای ترویج فرهنگ و معارف رضوی، سخنان گهربار آن امام را به صورت موضوعی، در رابطه با حیات انسان امروز تنظیم و ارائه کند.
آنچه در ادامه می آید، گزیده ای است از چهار دفترِ این مجموعه:
نیایش
Ø خداوندا! تو در هر دشواری مایۀ امید منی، و در هر چه (از سختی ها) بر سر من فرو ریزد تکیه گاه و ذخیرۀ منی، چه بسیار گرفتاری ها که روان (و ارداده) در آن ناتوان می گردد، و چاره سازی ها در آن کاستی می گیرد، و دور و نزدیک و دوست در آن در می ماند، و از آن به تو شِکوه کرده، و به تو – نه جز تو – دل بستم، تو در آن گشایش افکندی، و آن (دشواری) را زدودی، و مرا بسنده گشتی، پس ای خدای بزرگ تو صاحب هر نعمتی، و دارندۀ هر نیازی، و پایان هر میل و رغبتی، پس ستایش فراوان تو راست...
مسئولیت های اجتماعی
Ø ... خداوند توانمندان را مکلّف کرده است تا برای (ادارۀ) امور بیماران زمینگیر و دیگر مبتلایان (و گرفتاران) قیام کنند...
رفتاری انسانی با همۀ انسان ها
Ø امام رضا(ع) : پیامبر(ص) فرموده است: اوج خردمندی – پس از ایمان به خدا – دوستی با مردم و نیکوکاری نسبت به هر انسان است؛ چه نیکوکار باشد و چه بدکار.
حقوق برادری
Ø بدان ... که حق برادران (انسانی و ایمانی) واجب و فریضه است... از خود و اموالتان برای آنان سرمایه گذاری کنید... و در هر چیز که مساوات و برابری رواست با آنان به برابری و مساوات رفتار کنید...
مفهوم شکر
Ø بدانید که پس از ایمان به خدا و پذیرش حقوق اولیای او از آل محمد(ص) ، سپاسگذاریی نزد خدا محبوب تر از یاری رسانی به برادران مؤمن نیست. یاری رسانی به زندگی دنیای آنان که راهی است برای رسیدن ایشان به بهشت پروردگارشان.
شرط ایمان به پیامبر(ص)
Ø امام رضا(ع)، از پیامبر(ص): پرسیدند: ای پیامبر خدا، آیا در مال جز زکات «حقی» هست؟ گفت: آری، نیکی کردن به خویشاوندی که از تو روگردان شود، و رسیدگی به همسایۀ مسلمان. هر کس سیر بخوابد در حالی که همسایه اش گرسنه است، به من ایمان نیاورده است؛ آنگاه گفت: جبرئیل چندان دربارۀ همسایه به من سفارش کرد که گمان کردم (از همسایه) ارث می برد.
در واپسین لحظات
Ø یاسر (از یاران امام رضا) می گوید: (در روزی که امام رضا(ع) به دست خلیفۀ تبهکار عباسی، مسموم شده بود، و در همان روز و در اثر همان سم به شهادت رسید)، پس از این که نماز ظهر را گزارد به من گفت: ای یاسر! مردم (اهل خانه و کارکنان و خدمتگزاران)، چیزی خوردند؟ گفتم: آقای من! که می تواند غذا بخورد با این که شما در چنین حالی هستید؟ (حال مسمومیت شدید و واپسین لحظات زندگی)، در این هنگام امام(ع) راست نشست سپس فرمود: سفره را بیاورید، و همگان را بر سر سفره فرا خواند و کسی را فرو گذار نکرد، و یکایک را مورد محبت و مهر خویش قرار داد... هنگامی که همه غذا خوردند امام بیهوش افتاد...
قلمرو مسئولیت دولت
Ø امام رضا(ع) به مأمون گفت: دربارۀ امت محمّد(ص) و حکومتی که بر ایشان داری از خدا بترس، چه تو کارهای مسلمانان را ضایع کرده ای، و کار را به دست کسانی سپرده ای که به غیر حکم خدای بزرگ داوری می کنند، و خود در این سرزمین ماندگار شده و خانۀ هجرت و محل نزول وحی را ترک کرده ای؟ و بر مهاجران و انصار با نبودن تو ستم می رود، و سوگند و پیمان هیچ مؤمنی را نگاه نمی دارند، و روزگار بر مظلومان به سختی می گذرد، و آنان برای زندگی به هزینه ای دسترسی ندارند، و کسی را نمی یابند که شکایت نزد او برند... آیا نمی دانی والی (و زمامدار) مسلمانان همچون تیرک میان چادر است که هر کس بخواهد به آن دسترسی دارد؟!
روی سخن امام رضا(ع) در این گفتار با مأمون است. جریان چنین بود که روزی مأمون خلیفۀ عباسی نزد امام(ع) رفت، و با خود نامۀ بزرگی همراه داشت، در حضور امام نشست و نامه را برای امام خواند. در آن نامه از فتح برخی روستاهای کابل به دست لشکریان اسلام سخن رفته بود. خواندن نامه که پایان یافت، امام به مأمون فرمود: فتح روستایی از شهرهای شرک و کفر تو را خرسند ساخته است؟ مأمون گفت: آیا این خبر خوشحالی و شادمانی ندارد؟
سپس امام فرازهای یاد شده را فرمودند، و به او گفتند: تو عدالت را در داخل کشور اسلامی برقرار کن، و فقر و محرومیت را از بن برآور، و برای مشکلات مردم چاره ای بیندیش، که این ها مایۀ خرسندی یک حاکم مسلمان است نه کشورگشایی و افزودن بر قلمرو جغرافیایی کشور اسلام، بدون این که روح اسلام و جوهر دین، یعنی عدالت اجرا شده باشد. عملی شدن خواسته های اصلی اسلام و قرآن مایۀ شادمانی است؛ یعنی زدودن فقر و بینوایی، و ستیز با ظلم و تبعیض، نه وسعت ارضی و جغرافیایی.
ظلم ستیزی
Ø نخستین کسی که وارد آتش می شود، حاکم مسلّطی است که عدالت نکرده باشد، و ثروتمندی که حقوق مالش را نپرداخته باشد...
خصوصی سازی یا عمومی سازی
Ø (از ایمان است)... بیزاری از کسانی که نیکان را از جامعۀ اسلامی تبعید کردند... و اموال(مسلمانان) را میان ثروتمندان به گردش گذاشتند...
راه و روش پیامبر
Ø برترین مسلمانان نزد پیامبر کسی بود که خیرخواهی فراگیری نسبت به همۀ مسلمانان داشت، و بالاترین مسلمانان نزد او کسی بود که بهتر از همه به یاری (و غمخواری) و برابری با مسلمانان می پرداخت.
اندیشیدن
Ø عبادت به بسیاری روزه و نماز نیست، بلکه به بسیار اندیشیدن در کار خدا است.
امید
Ø ... زنهار مردمان را از رحمت خدای، که خود امید آن را داری، نومید مکن.
عدالت، عامل پایداری
Ø عدالت ورزی و نیکوکاری، عامل پایداری نعمت ها است.
دو معیار
Ø امام در خراسان، همۀ اموال خویش را در روز عرفه (میان مردم و نیازمندان) تقسیم کرد. (در این هنگام) فضل بن سهل گفت: این کار زیان است. امام فرمود: بلکه این کار غنیمت و سود است. آنچه را که برای دستیابی به پاداش الهی و کرامت(انسانی) بخشیدی، غرامت و زیان مشمار.
رشوه خواری
Ø امام رضا(ع) – به روایت از امام علی(ع)، در تفسیر این فرمودۀ خداوند: «...أکّالُونَ لِلسُّحتِ: بسیار رشوه خوارند...» گفت: اینان کسانی اند که کاری برای برادر خود انجام می دهند و از او (در برابر کارشان) هدیه قبول می کنند.
خشنودی از کارها
Ø ... هر کس به کاری خرسند بُوَد چون آن کسی است که آن کار را انجام داده است. اگر مردی در مشرق کشته شود، و مردی در مغرب بدین قتل راضی باشد، راضی نزد خدای بزرگ، شریک قاتل است...
مفهوم تواضع و فروتنی
Ø فروتنی آن است که با مردمان چنان رفتار کنی که دوست داری بدان گونه با تو رفتار کنند.
...