دوستی راز هستی

دوستی

رازِ هستی

 

تألیفِ محمّد حکیمی

انتشاراتِ آستان قدس رضوی

132 صفحه.

 

درباره ی کتاب

این کتاب برخی از تعالیم اسلام درباره دوستی را بررسی کرده و شرح و تفسیری است بر پاره ای از مسائلی که در باب «احساس و عاطفه» در جلد هشتم کتاب الحیاه آمده است. امید است که خوانندگان، ابعاد سازنده و حیاتی دوست داشتن را بشناسند، به شکوفایی و گسترش آن بپردازند، از رهگذر دوستی های این دنیایی به دوستی های جاودانه روی آورند و همه چیز و همه کس را برای خدا دوست بدارند. دین ما درباره ی عاطفه و دوستی آموزش های جاودانه و بی مانندی دارد که در مکتب و مذهب دیگری یافت نمی شود و این کتاب قطره ای از دریای دوستی در فرهنگ غنی اسلامی است.

 

گزیده ای از متن کتاب را در ادامه می خوانید:

 

*       دین یعنی دوستی

- امام باقر«ع»: ای زیاد!...آیا دین جز دوست داشتن است؟ آیا به سخن خداوند نمی نگری؟ بگو: اگر خدا را دوست دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشد.(آل عمران،31)  آیا سخن خداوند به حضرت محمد«ص» را نشنیدی؟: خداوند ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید و آن را در دلهای شما بیاراست.(حجرات،7) و خداوند فرمود: انصار (مسلمانان مدینه)، کسانی را که به مدینه هجرت کردند، دوست دارند.(حشر،9) سپس امام باقر«ع» فرمود:

الدِّینُ هُوَ الحُبُّ وَ الحُبُّ هُوَ الدِّین؛ دین همان دوستی، و دوستی همان دین است.

- پیامبر«ص» به روایت امام باقر«ع»: پیامبر از اصحاب پرسیدند: کدام دستگیره ایمان محکم تر است؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر می دانند، و برخی گفتند: زکات، برخی گفتند: روزه، برخی گفتند: حج و عمره، و برخی گفتند: جهاد. پیامبر فرمود: هر آنچه گفتید ارزش خود را دارد، ولی پاسخ آن سؤال نیست، محکم ترین دستگیره ایمان، دوستی برای خدا و دشمنی برای خداست، و دوست داشتن اولیای خدا و بیزار بودن از دشمنان خداست.

- امام صادق«ع»: دو مسلمان با هم دیدار می کنند، برترین این دو، آن است که رفیق خود را بیشتر دوست دارد.

- پیامبر«ص»: از میان شما هرکس خدا را بیشتر دوست دارد، مردمان را (نیز) بیشتر دوست می دارد.

 

*       دوستی، پدیده ای خدایی

دوستی، پدیده ای خدایی است که در درون انسانها نهاده شده است، تا روابط آدمیان ناگسستنی و پایدار گردد و شناختهای عقلی را استواری بخشد و جامعه های بشری را گرم و انسانی سازد. حقایق جهان از اسماء الهی ریشه می گیرند و هر حقیقتی برخاسته از اسمی از «اسماء الله» است. «وَدود» و «رحیم» و «روؤف» و «ولیّ»، از نامهای خدایند که خاستگاه دوستیها و مهرورزیها در جهان است. آنان که دیگران را دوست دارند، و نسبت به موجودات دیگر مهر می ورزند، و عنصر حبّ و عاطفه در دل آنان موج می زند، از مظاهر وُدّ و دوستی خدایند، و خداوند دانه این دوستی را در دل آنان پاشیده است.

- به زودی خداوند بخشنده برای آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند (در دلها) مهر و دوستی خواهد نهاد. (مریم،96)

- امام باقر«ع»: بدان که مهربانی (و دوستی) از خداوند است و دشمنی (و ستیزه گری) از شیطان است.

 

*       گستره ی دوستی

از مجموعه تعالیم اسلامی این موضوع به دست می آید که همه نیکیها و نیکان باید در قلمرو هستی و دلدادگی قرار گیرند، و حتی همه موجودات و ذرّه ذرّه جهان چون آفریده های خدایند باید در سایه دوستی درآیند و همه بدیها و بدکاران باید در دایره نفرت و دشمنی انسان باشند، تا به نیکان و نیکیها دل بسپریم، و راه آنان را در پیش گیریم، و از بدیها و بَدان دل ببریم و رهسپار راه آنان نگردیم.

- امام علی«ع» در عهدنامه مالک اشتر: دل خود را دلی با احساس (و مهرورز) کن، یعنی: با همه مردم مهربان باش و در حق همه نیکی کن.

اگر به موجودات بنگریم، به ویژه به انسانها، در می یابیم که همه آنها آفریده های خالق و پروردگارند و با اراده او هستی یافتند. از این دیدگاه نیز همه چیز از جمله انسانها، حیوانات، گیاهان و حتی جمادات دوست داشتنی هستند، و رنگ خدایی دارند.

- پیامبر«ص»: در برابر مردم، انسانی با انصاف باش، و برای مسلمانان خیرخواهی کن (وخالصانه دوستشان بدار) و در مهربانی با آنان کوتاهی مکن.

- پیامبر«ص» به روایت امام صادق«ع»: پارسا ترین (و عابدترین) مردم، خالص ترین آنان است در دوستی، و پاکدل ترین آنان برای همه مسلمانان.

- امام علی«ع» به مالک اشتر می گوید: مردمان دو گروهند: یا همکیشان تو هستند، یا انسانهایی مثل تو... پس عفو و بخشایش خویش به آنان ارزانی دار، چنانکه دوست داری خداوند گذشت و بخشش خود را ارزانی تو دارد...

 

*       دوستی های ارزشمند

- ... مؤمنان خدا را بیشتر دوست دارند... (بقره،165)

- سرگذشت خدادوستان در «مناجاۀ المحبین» امام سجاد«ع» چنین ترسیم شده است:

خداوندا! کیست که شیرینی محبت تو را چشیده باشد، و جز تو آهنگ دیگری کند... خدایا ما را از آنان قرار ده که دلش را برای دوستی ات آماده کردی... ای آرمان دل شیفتگان، و ای منتهای آرزوی دوستان، از تو می خواهم دوستی خودت، و دوستی دوستدارانت، و دوستی هر کاری که مرا به تو نزدیک سازد، و تو را نزد من محبوب تر از غیر تو قرار دهد...

از دوستیهای بسیار ارزشمند و سازنده، دوست داشتن محرومان و بینوایان است که در آموزشهای اسلامی بسیار مورد تأکید قرار گرفته است.

- پیامبر«ص» به روایت امام علی«ع»، از خدای متعال در شب معراج: ای احمد! دوست داشتن من دوست داشتن فقیران است؛ پس فقیران را نزدیک خود آر و محل نشستن ایشان را نزدیک خود قرار ده، تا تو را به خود نزدیک کنم! و ثروتمندان را از خود دور کن و محل نشستن آنان را دورتر از خود قرار ده، که فقیران دوستان منند.

دوست داشتن راستین زبانی نیست، بلکه باید هر که را دوست دارند، برای رفاه و آسایش او بکوشند. چگونه می شود کسانی را دوست داشت و آنان را در میان انبوه نگرانی ها، کمبود داری ها، بی خانمانی ها و... رها کرد؟

- امام صادق«ع»: برشما باد دوست داشتن مستمندان مسلمان، که هر کس آنان را تحقیر کند، یا بر ایشان بزرگی فروشد، از دین خدا منحرف گشته است و خدا او را کوچک خواهد کرد و دشمن او خواهد بود...

 

*       دوستی، سنت پیامبر«ص» و امامان«ع»

- بی گمان پیامبری از خودتان نزد شما آمد، که رنج کشیدنتان بر او سخت (و گران) است، بسیار خواستار شما است، با مؤمنان دوست و مهربان است. (توبه، 128)

- شاید می خواهی بدان سبب که کسانی (راه نیافته اند و) مؤمن نیستند، خود را هلاک سازی؟ (شعرا،3)

- امام علی«ع» و امامان بزرگوار دیگر، چون پیامبر «ص»، به یکایک مردم عشق می ورزیدند و برای رهایی و هدایت آنان رنج می بردند. مهرورزیها و احساسهای بی مانند آنان در تاریخ ثبت شده است.

امام حسین«ع»: خدایا تو می دانی که انگیزه ما دست یافتن به قدرت و... نیست، بلکه برای آن است که دین تو را به دیگران بنمایانیم، و با قدرت دست به اصلاح سرزمین ها زنیم؛ تا بندگان ستمدیده ات ایمن شوند (و با آسایش زندگی کنند)...

- امام علی«ع»: به من خبر رسیده است که یکی از آنان (لشکر معاویه) بر زن مسلمانی و زنی از ذمّیان (پیروان مذاهب دیگر که در پناه حکومت اسلامی هستند) وارد شده است و خلخال و دستبند و گردنبند و گوشواره اش را کنده است... اگر مرد مسلمانی از غم این ماجرا بمیرد، نباید سرزنش شود؛ بلکه در نظر من مُردن (و دقّ کردن)، برای این شایسته است...

- بالاتر از اوج تفکر بشری در دوستی و مهرورزی این سخن امام علی«ع» به امام حسن«ع» است، پس از ضربت خوردن و درباره ی قاتل خود:

چون به هوش آمد، امام حسن کاسه ای شیر به او داد، اندکی از آن را نوشید و سپس آن را از دهان دور کرد و گفت: این را برای اسیرتان (قاتل خودش) ببرید. سپس به حسن«ع» گفت: پسرم! تو را به حقی که بر تو دارم قسم می دهم که به اوخوردنی و نوشیدنی خوب بدهید و تا هنگام مرگ من، با او مهربانی کنید، تو خود از آنچه می خوری به او بخوران و از آنچه می نوشی به او بنوشان تا از او برتر و شریف تر باشی...

 

*       دوستی، شیوه ی عالمان

عالمان و فرهیختگان که وجدانی بیدار دارند و دل آگاهان اجتماعند، توده های مردم را دوست دارند و برای نابسامانی های آنان دل می سوزانند و همواره آسایش و خوشبختی آنان را خواستارند و برای سامانیابی زندگیها تلاش می کنند.

- امام علی«ع»: سر علم فروتنی است... و از ثمرات آن: دوست داشتن برادران (دینی) است... .

تعهد و احساس نسبت به انسانها، پیمان خدایی است که از عالمان گرفته است، که در برابر درد و رنج توده ها سکوت نکنند و با فشارهای روزافزون (معیشتی) بر مردم، بستیزند.

- امام علی«ع»: خدا از عالمان پیمان گرفته است که در برابرپرخوریِ ستمگران و گرسنگی ستمدیدگان، آرام نگیرند.

 

*       حقوق محبت و دوستی

- امام حسین«ع»: آن کس که تو را دوست دارد (از بدی) نهی می کند، و آن کس که دشمن دارد، به آن بر می انگیزد.

- امام صادق«ع»: برای لغزشهای برادرانتان به جستجوی عذری برآیید، اگر (برای کار آنان) بهانه ای نیافتید، در دل باور داشته باشید که (این عذر نیافتن) از شماست؛ چون شما راه های گوناگون عذر داشتن را درنیافتید!

- امام کاظم«ع»: بی گمان هر کسی در پنهانی برای برادر دینی خود دعا کند، از عرش خداوند ندا در رسد که: (آنچه برای برادرت خواستی) برای تو صد هزار برابر آن باشد.

*       زمینه های افزایش دوستی

- بدی را با نیکی دفع کن؛ آنگاه کسی که میان تو و او دشمنی است گویی دوستی گرم و صمیمی است. (فصلت،34)

- امام علی«ع»: آن کس که حسدورزی (با مردم) را رها کند، دوستی مردمان را به دست می آورد.

- امام صادق«ع»: ...از آنچه مردم دارند چشم بپوش تا تو را دوست بدارند.

- پیامبر«ص» به روایت امام صادق«ع» : هرگاه کسی از شما رفیق یا برادرش را دوست داشت، او را آگاه سازد (و بگوید دوستت دارم).

در سخنی دیگر از پیامبر«ص» آمده است که بر زبان آوردن دوستی، ارتباطها را شایسته تر می سازد و دلزدگی ها و کینه ها را می زداید.

- شخصی از امام صادق«ع» پرسید که کسی به من می گوید تو را دوست دارم! چگونه بدانم که او مرا دوست دارد؟ امام فرمود: دلت را بیازمای، ببین اگر او را دوست داری، او نیز تو را دوست دارد.

...